Uit de praktijk van: Marijke Minkema: soapster zonder sensatiezucht

Bron: Notariaat Magazine nummer 2, februari 2005

Hoe gaat het met notaris Marijke Minkema? In 2000 stond ze in de notariële spotlights. Nog maar net was ze benoemd in Heerenveen, of een plaatselijke collega tekende bezwaar aan en stapte zelfs naar de rechter. Onder het mom van: vijf is te veel! Ze voelde zich een beetje een soapie, zeker toen ze na tegenvallende resultaten door haar maatschap Adema Gast Wierda Notarissen (Leeuwarden) uit het script werd geschreven. Nu is ze notaris in ‘De Gordyk’, in de luwte van Heerenveen. Happy End!

Een februariochtend in Friesland. Kraakhelder en ijzig koud. De verademing is groot gas te kunnen geven op de Friese A7. Niet de randstedelijke drukte, hoewel de oprukkende bedrijvigheid langs de snelweg ook hier de horizon begint te vervuilen. "Het is hier echt nog heerlijk wonen", vertelt notaris Marijke Minkema-Leibbrandt (63 jaar). Zelf geboren in Haarlem, getogen in Utrecht en in 1975 in Drachten terechtgekomen toen haar, inmiddels overleden, echtgenoot zich als internist in Friesland vestigde.
"In die tijd werd aan de vrouw nog niet gevraagd: wil je mee? Je ging gewoon. Ik dacht: ‘Ik neem mezelf mee, dus daar maken we er ook wel weer wat van.’" En dat deed ze. Toen haar jongste van drie zonen zeven jaar was, begon ze in Groningen met de studie rechten. Iets heel anders dan kunstgeschiedenis, de studie waar ze aanvankelijk mee begon. "Daarvoor moest je heel veel uit je hoofd leren en dat is niet mijn sterkste kant. Bij rechten ligt de nadruk op logisch en analytisch denken, dat ging mij beter af." In 1981 studeerde ze af in notarieel recht. Ze was toen 41 jaar.
Minkema: "Maar werk was er in het notariaat niet te vinden. De economische crisis was nog maar net achter de rug. Toen ben ik een tijdje gaan werken als docent Romeins recht voor avondstudenten bij de Kring Utrechtse Repetitoren. Pas in 1983 kon ik als kandidaat-notaris op een notariskantoor in Drachten aan de slag. Zonder aan mijn kantoorgenoten te zijn voorgesteld en zonder verder commentaar werd ik in een hoek van de kamer gezet. Het afschuwelijke behangetje staat me nog scherp voor de geest."
"De opdracht was om een verklaring van erfrecht te maken. Ik had zo’n verklaring nog nooit onder ogen gehad. De beroepsopleiding bestond toen nog niet. Een arbeidscontract heb ik al die jaren op dat kantoor ook nooit gezien. Ik moest volgens de werkgever immers blij zijn dat ik überhaupt een baan had. Tot het moment waarop het Bureau Financieel Toezicht de notaris op zijn vingers tikte, werd er voor mij ook geen pensioenpremie afgedragen."

Mannenwereld
In de jaren die volgden, voelde Minkema het nadeel van haar leeftijd. "Bij ieder sollicitatiegesprek speelde mijn relatief hoge leeftijd mee. En áls ik al een baan kreeg, werd er niet vanuit gegaan dat ik ooit nog notaris wilde worden." Toch begon ze na een aantal jaren gemotiveerd te solliciteren op diverse notarisstandplaatsen. Als een soort Dolle Mina van het notariaat vocht ze voor haar plekje als vrouw in een aanvankelijk ‘totale mannenwereld’. "Met mijn vrouwelijke collega Margreet Savenije, momenteel notaris te Heerenveen, heb ik begin jaren ’90 zelfs een keer gesolliciteerd als duo-notaris op een standplaats in Joure. Door de Kamer van Toezicht werd ons plan allesbehalve serieus genomen. Ik ben blij dat het benoemingsbeleid nu helemaal in Den Haag ligt, want van het schaakspel van de heren van de Kamer van Toezicht werd je als vrouw niet blij."
Toen ze na de vele sollicitatierondes niet tot het mannenbolwerk wist door te dringen, besloot ze haar eigen uitzendbureau op te richten, met zichzelf als enige uitzendkracht. Dat werd een succes. "Meer dan drie jaar werkte ik met veel plezier op diverse kantoren in Friesland en Groningen. Notaris worden had ik gezien mijn leeftijd - intussen 58 - al opgegeven, toen ik in 2000 werd benaderd door Adema Gast Wierda Notarissen in Leeuwarden. Zij zochten, gebruikmakend van de nieuwe notariswet, een maatschaplid voor een nieuwe standplaats in Heerenveen."
"Die standplaats is er gekomen, maar dat bleek geen sinecure. Het was het begin van een soapstory. Collega Vlessing, die als oudere notaris in Heerenveen net zelf met collega Leerink een maatschap had opgericht, probeerde mijn benoeming (november 2000) via de rechter terug te draaien. Hij meende dat er geen plaats was voor een vijfde notaris in Heerenveen. Ik begreep toen zijn zorgen niet. Heerenveen had de toekomst, zo was de verwachting in die tijd. Bovendien zijn Friezen erg loyaal, die veranderen niet zo snel van notaris."
In die tijd voelde Minkema zich eventjes als ‘Jan zonder land’. Want in afwachting van een beslissing van de staatssecretaris van Justitie op het bezwaarschrift van Vlessing, schorste de bestuursrechter weliswaar níet haar benoeming tot notaris, maar was wel haar standplaats in het geding. "Ik kon die tijd geen akte passeren. Stel je voor dat de staatssecretaris mijn benoeming in Heerenveen had teruggedraaid, dan waren al die aktes ongeldig geweest."
Gelukkig deed de staatssecretaris dat niet, maar toch: leuk is anders. "Nee, je wenst het je collega's niet toe op deze manier als notaris te beginnen. Het was overigens niet zo dat ik er helemaal ondersteboven van was. Beslist niet. Dan speelt mee dat ik al wat ouder was. Als je jong bent, voor een gezin moet zorgen, is het natuurlijk een ander verhaal. Ik had in mijn leven al grotere hobbels moeten nemen. Dit relatief kleine hobbeltje nam ik op de koop toe."

Goede soap
Het was ook niet dit ‘kleine hobbeltje’ dat zorgde dat er drie jaar later definitief een einde kwam aan Minkema's notarisschap in Heerenveen. Zoals het een goede soap betaamt, volgt op iedere meeslepende gebeurtenis, na een korte periode van rust, áltijd weer een nieuwe. Zo ook in de Heerenveen-soap. "Collega-notaris Mulder in Heerenveen had zich intussen ook bij onze maatschap aangesloten. De maatschap huurde er kantoorruimte bij in Heerenveen, waar Mulder en ik samen kantoor hielden. De kosten daarvan waren hoog en we hadden een te ruime personeelsbezetting. En aangezien het economisch tij tegenzat, waardoor bijvoorbeeld de ontwikkeling van het bedrijfsterrein aan de A7 achterbleef, werd de stemming in de maatschap er niet beter op. Buiten mijn medeweten om werd het maatschapverband met Mulder tijdens mijn wintersportvakantie opgezegd. En even later bleek ook míjn positie als lid van de maatschap onhoudbaar. Tot half oktober 2003 kreeg ik de tijd daar op kantoor als éénpitter mijn werk af te ronden."
Notaris Mulder had ondertussen zijn oude stek weer ingenomen. En Minkema had tussen oktober 2003 en april 2004 geen eigen kantoorruimte meer. Ze besloot niet in Heerenveen te blijven, maar nam het kantoor van notaris Vrieze in Gorredijk over, een oud veendorp (krap 7000 inwoners) tussen Drachten en Heerenveen. "Vrieze zocht al enkele jaren naar een opvolger. Hij vroeg in eerste instantie vrij veel goodwill, vandaar. Dat een notaris tegenwoordig goodwill kan vragen, vind ik een groot manco. De oude notariswet verbood dat. Vooral voor jonge notarissen is het een ramp. De risico’s om een kantoor te beginnen zijn groot. Bijvoorbeeld doordat in Friesland steeds meer agrarische grond aan de sector, en dus aan de handel, wordt onttrokken. Dat wordt dan beschermd ‘vogeltjesland’."
Minkema kreeg het plaatje wél rond en stapte op de rijdende trein in ‘De Gordyk’, waar ze sinds 1 april vorig jaar notaris is. Pas recentelijk kreeg ze ook haar protocol uit Heerenveen toegewezen. Dat was na haar benoeming in Gorredijk nog altijd zwevend. "Waarom zo laat pas? Omdat ik niets wilde forceren. In principe had ik genoeg werk in Gorredijk. Ik heb iedereen de gelegenheid gegeven erop te solliciteren. Pas toen na maanden zich nog niemand had gemeld, heb ik een briefje geschreven met de vraag het protocol aan mij toe te wijzen. Ik heb er immers drie jaar hard voor gewerkt."

Hekel aan sensatie
Wie denkt dat de verhouding met haar vakgenoten in de regio is verhard door haar ervaringen op het hobbelige notarispad, heeft het mis. "Eén keer per maand eet ik samen met de andere notarissen uit Heerenveen en omstreken. Dan bespreken we als goede collega’s waar we mee zitten. Ik heb geen reden iemand van hen af te vallen. In zijn algemeenheid vraag ik mij af wat je daarmee kunt bereiken, behalve dat het een uitlaatklep kan zijn voor frustratie. Maar daar heb ik niet zo'n behoefte aan. Ik heb een hekel aan sensatie. De Telegraaf komt mijn kantoor niet binnen. Ik kan prima voor mezelf opkomen, ook zónder dat dat ten koste gaat van anderen."
En ook haar plezier in het vak is nog steeds groot. "Er is geen dag dat ik denk: ‘Gut, moet ik weer!’ Het enige waar ik me erg over opwind, is dat de notaris zich in het korset van ondernemer heeft laten persen. Dat is niet alleen een grote vergissing, hier is zelfs sprake van een contradictio in terminis. Als uitvoerder van de wettelijk opgedragen taken, in het belang van de rechtszekerheid, ís de notaris gewoonweg géén ondernemer. Hij moet daarvoor een aanvaardbare vergoeding ontvangen, op grond van vaste tarieven. We leven niet meer in de middeleeuwen, waarin de leenheer publieke taken ‘uitleende’ aan de leenman, die zijn verdiensten maar moest zien op te halen bij zijn onderdanen."
Ofwel, Minkema hoopt – ‘tegen beter weten in’ - dat vaste tarieven zullen terugkeren in het notariaat. Niet zozeer voor zichzelf, want over krap twee jaar (1 januari 2007) houdt zij het voor gezien. "Dan maak ik plaats voor de volgende generatie. Eén van mijn kandidaten wil mijn praktijk straks overnemen. Dat gun ik hem. Met ingang van deze week is hij iedere maandag mijn vaste waarnemer, om ervaring op te doen." Waar ze luid lachend aan toevoegt: "Eigenlijk vind ik die maandag maar niks. Ik doe mijn werk met zóveel plezier."

Eigen wereldje
Ze begrijpt goed dat er notarissen zijn die langer willen doorwerken. "Het is in dit vak juist wel lekker als je wat ouder bent. Je hebt een heel leven achter de rug, waardoor cliënten je makkelijker in vertrouwen nemen. Van mij mag de leeftijdsgrens ook best weer omhoog naar 70 jaar, maar ík vind het op mijn 65ste wel welletjes. Er zijn nog zoveel andere leuke dingen te doen. Ik schrijf en lees graag, maar ben ook dol op golfen en ga geregeld zeilen. Ik heb een bescheiden zeilbootje en een piepklein huisje in Terhorne nabij het Sneekermeer. Ik hoef niet de hele wereld af te reizen. Dat heb ik in mijn betrekkelijk luxe leventje dat achter mij ligt al genoeg gedaan. En ondervonden dat dát niet het geluk is in je leven. Ik heb mijn eigen wereldje. Het is prima zo."

Marloes Hooimeijer